Lập trình Scratch. Scratch là một công cụ mạnh mẽ và dễ sử dụng, được thiết kế đặc biệt cho người mới bắt đầu. Với giao diện trực quan và các khối lệnh kéo thả, Scratch giúp người học dễ dàng tiếp cận và hiểu được các khái niệm cơ bản của lập trình. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá cách bắt đầu với Scratch, từ việc tạo tài khoản đến việc xây dựng những dự án đầu tiên. Hãy cùng bước vào thế giới lập trình đầy thú vị và sáng tạo này!
1. Giới thiệu về ngôn ngữ lập trình Scratch
Scratch là một ngôn ngữ lập trình trực quan được thiết kế bởi MIT Media Lab để giúp người mới bắt đầu dễ dàng tiếp cận với lập trình. Scratch sử dụng các khối lệnh kéo thả để tạo ra các chương trình, giúp người học tập trung vào logic thay vì cú pháp.
2. Tạo tài khoản và làm quen với giao diện
- Đăng ký tài khoản Scratch: Truy cập trang web scratch.mit.edu và đăng ký tài khoản miễn phí.
- Giao diện chính: Giao diện của Scratch được thiết kế trực quan và thân thiện, giúp người dùng dễ dàng thao tác và tạo ra các dự án lập trình sáng tạo. Dưới đây là phần giới thiệu chi tiết về các thành phần chính của giao diện Scratch:
- Khu vực sân khấu (Stage): Khu vực sân khấu là nơi bạn có thể xem kết quả của chương trình mà bạn đã lập trình.
- Khu vực nhân vật (Sprites): Khu vực nhân vật là nơi quản lý tất cả các nhân vật trong dự án của bạn, bao gồm:
- Danh sách nhân vật: Hiển thị tất cả các nhân vật đang có trong dự án. Bạn có thể chọn, thêm mới, hoặc xóa nhân vật từ đây.
- Thông tin chi tiết nhân vật: Khi chọn một nhân vật, thông tin chi tiết như tên, kích thước, vị trí, và hướng của nhân vật sẽ được hiển thị và có thể chỉnh sửa.
- Khu vực khối lệnh (Blocks): Khu vực khối lệnh chứa các khối lệnh lập trình mà bạn sẽ sử dụng để xây dựng chương trình. Các khối lệnh được phân loại theo các nhóm chức năng và được mã hóa màu sắc để bạn có thể dễ dàng nhận diện.
- Khu vực kịch bản (Scripts): Khu vực kịch bản là nơi bạn kéo thả các khối lệnh từ thư viện để tạo ra các chương trình. Mỗi nhân vật sẽ có kịch bản riêng, và bạn có thể chuyển đổi giữa các kịch bản bằng cách chọn nhân vật tương ứng từ danh sách nhân vật.
- Khu vực nền (Backdrops): Khu vực nền cho phép bạn quản lý và thay đổi hình nền của sân khấu:
- Danh sách nền: Hiển thị tất cả các hình nền hiện có trong dự án.
- Chỉnh sửa nền: Bạn có thể thêm mới, xóa, hoặc chỉnh sửa các hình nền trực tiếp từ đây.
- Thanh menu (Menu bar): Thanh menu cung cấp các tùy chọn quản lý dự án như lưu, tải lên, chia sẻ và truy cập các tài liệu trợ giúp:
- File: Tạo mới, mở, lưu dự án.
- Edit: Hoàn tác, làm lại, sao chép, dán các khối lệnh.
- Tutorials: Truy cập các bài hướng dẫn và tài liệu học tập.
3. Các khối lệnh cơ bản
Scratch có nhiều loại khối lệnh, được phân loại theo màu sắc và chức năng, ngoài các khối lệnh được giới thiệu sau đây là những khối lệnh mặc định có sẵn khi bạn khởi động Scratch bạn có thể chọn thêm các khối lệnh mở rộng khác:
- Motion (Di chuyển): Màu xanh dương, Chứa các khối lệnh điều khiển chuyển động của nhân vật.
- Looks (Hiển thị): Màu tím, chứa các khối lênh thay đổi diện mạo nhân vật hoặc văn bản.
- Sound (Âm thanh): Màu hồng, chứa các khối lệnh dùng để phát âm thanh.
- Events (Sự kiện): Màu vàng, dùng để bắt đầu các hành động dựa trên các sự kiện.
- Control (Điều khiển): Màu cam, dùng để thêm các cấu trúc điều khiển như vòng lặp và điều kiện.
- Sensing (Cảm biến): Màu xanh nhạt, dùng để nhận biết các tương tác với sân khấu và người dùng.
- Operators (Toán tử): Màu xanh lá cây, dùng để thực hiện các phép tính và thao tác trên dữ liệu.
- Variables (Biến số): Màu cam nhạt, dùng để lưu trữ và sử dụng dữ liệu trong chương trình.
- My Block (Khối của tôi): Màu hồng, nơi bạn có thể định nghĩa ra các khối lệnh của riêng mình.
4. Tạo dự án đầu tiên
- Tạo một dự án mới: Để tạo một dự án mới trên Scratch, bạn cần truy cập trang chủ của Scratch (https://scratch.mit.edu/), đăng nhập vào tài khoản của mình hoặc tạo mới một tài khoản. Sau đó,bạn có thể bấm vào nút “Create” để tạo một dự án mới.
- Chọn nhân vật (Sprite): Scratch cung cấp một thư viện lớn các nhân vật. Bạn có thể chọn một nhân vật hoặc tải lên nhân vật của riêng bạn.
- Thêm nền (Backdrop): Chọn một nền từ thư viện để tạo khung cảnh cho sân khấu của bạn.
- Lập trình nhân vật: Kéo thả các khối lệnh vào khu vực kịch bản để lập trình hành động cho nhân vật. Bạn có thể bắt đầu với một số lệnh cơ bản như di chuyển, nói chuyện, hoặc thay đổi diện mạo.
5. Các ví dụ đơn giản
Nhân vật di chuyển khi nhấn phím mũi tên
- Chọn một nhân vật từ thư viện (ví dụ: Cat)
- Kéo khối lệnh
từ mục “Events” và đặt vào khu vực kịch bản. - Thay “space” bằng “right arrow“.
- Kéo khối ”
” từ mục “Motion” và gắn vào dưới khối ” 
“. Ta được: 
- Thử lặp lại các bước tương tự cho các phím mũi tên khác.
6. Khởi chạy dự án
Để khởi chạy dự án trong phần mềm Scratch, bạn chỉ cần nhấn nút Xem trước (Preview) ở góc trên cùng bên phải của Sân khấu (Stage). Sau đó, Nhân vật (Sprites) của bạn sẽ thực hiện các hành động của chương trình theo thứ tự được yêu cầu trong Kịch bản (Script). Bạn có thể quan sát Nhân vật (Sprites) của mình trên Sân khấu (Stage) và xem chương trình chạy.
Nếu muốn dừng chương trình tại bất kỳ thời điểm nào, bạn chỉ cần nhấn nút ngừng (Stop) ở góc trên cùng bên phải của Sân khấu (Stage). Sau khi đã kiểm tra và thử nghiệm dự án của mình, bạn có thể chia sẻ dự án của mình với người khác bằng cách xuất file dự án (Export) hoặc chia sẻ trực tiếp từ Scratch.
7. Lưu và chia sẻ dự án
- Lưu dự án: Nhấn vào nút “File” và chọn “Save now” để lưu dự án của bạn.
- Chia sẻ dự án: Nhấn vào nút “Share” để chia sẻ dự án của bạn với cộng đồng Scratch.
8. Tài nguyên học tập thêm
- Scratch Wiki: Scratch Wiki là nơi cung cấp nhiều hướng dẫn chi tiết và tài liệu tham khảo bạn có thể dễ dàng tự học từ đây
- Diễn đàn Scratch: Tham gia vào các diễn đàn để hỏi đáp và chia sẻ kinh nghiệm với cộng đồng Scratch.
Scratch là một công cụ tuyệt vời để bắt đầu học lập trình. Bằng cách thực hiện các bước cơ bản trên, bạn sẽ nhanh chóng làm quen và tạo ra những dự án thú vị của riêng mình. Hãy kiên nhẫn và thử nghiệm để khám phá khả năng sáng tạo của bạn với Scratch!
Tham khảo thêm:
